معنای هبه: طبق ماده ۷۹۵ ق.م: عقدی که به موجب آن یک نفر مالی را مجاناً به کس دیگری تملیک کند.
ماده ۸۰۳ ق.م: بعد از قبض، واهب می تواند با بقاء عین موهوبه از هبه رجوع کند مگر در موارد ذیل :
- در صورتی که متهب پدر یا مادر و یا اولاد واهب باشد.
- در صورتی که هبه معوض بوده و عوض هم داده شده باشد.
- در صورتی که عین موهوبه از ملکیت متهب خارج شده باشد یا متعلق حق غیر واقع شود.
- در صورتی که در عین موهوبه تغییری حاصل شود.
تفاوت هبه و وقف:
- در هبه پس از قبض، طبق ماده ۸۰۳ ق.م: امکان رجوع واهب وجود دارد. اما در وقف طبق ماده ۶۱ ق.م: پس از حصول قبض، واقف نمی تواند از آن رجوع کند یا در آن تغییری حاصل کند.
- در هبه موضوع عقد ممکن است عین ( مال منقول، مال غیر منقول) یا دین یا حق باشد، این در حالیست که در وقف، صرفاً عین می تواند موضوع وقف قرار گیرد. به همین علت هبه سرقفلی، صحیح بوده ولی وقف آن صحیح نمی باشد.
- در هبه تمام اموال (اعم از اینکه با بقای عین بتوان از آن بهره برد یا خیر ) می توانند موضوع هبه قرار گیرند، اما در وقف، صرفاً اموالی می توانند موضوع هبه قرار گیرند، اما در وقف، صرفاً اموالی می توانند موضوع وقف قرار گیرند که با بقای عین بتوان از آن منتفع شد.
- در هبه شرط تنجیز وجود ندارد بنابراین هبه معلق صحیح است. اما در وقف شرط تنجیز وجود دارد یعنی وقف به امری اطلاق می شود که معلق نباشد.
- در هبه متهب حق هر گونه بهره برداری از مال موهوبه را دارد و بنابراین می تواند در مال موهوبه تصرفات مالکانه داشته باشد، اما در وقف به دلیل حبس عین، موقوف علیهم صرفاً از منافع مال موقوفه بهره مند می شوند.
- هبه عقدی تملیکی است و موجب انتقال مالکیت عین موهوبه از واهب به متهب می شود. اما عقد وقف، هر چند عقد تملیکی است، اما به دلیل شخصیت حقوقی مستقل برای موقوفه، مالکیتی برای موقوف علیهم ایجاد نمی شود.
معنای نذر: آنست که انسان بر خود واجب کند که کار خیری را برای خدا به جا آورد و یا کاری را که انجام ندادن آن بهتر است برای خدا ترک کند یا ملتزم دانستن خود به اینکه عملی را برای خدا به نحو مخصوص انجام دهیم.
تفاوت وقف و نذر:
- وقف از زمره عقود محسوب می شود، در حالیکه نذر، ایقاع تلقی می گردد.( ایقاع: یک نوع عمل حقوقی که تنها با اراده یک نفر منجر به ایجاد یا از بین رفتن یک اثر حقوقی می شود)
- در وقف عین مال، حبس و منافع آن تسبیل می گردد، در حالی که در نذر، لازم نیست که عین موضوع نذر، حبس گردد، مگر آنکه نذر کننده خصوصیت عین منذوره را لحاظ کرده باشد.